Phương Pháp Chọn Tạo Giống Cây Trồng

Trong lĩnh vực nông nghiệp, phương pháp chọn tạo giống cây trồng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các giống cây mới có hiệu suất cao và chất lượng tốt. Bài viết này sẽ giới thiệu với các bạn về một số phương pháp chọn và tạo giống cây trồng phổ biến.

Một số khái niệm trong chọn và tạo giống cây trồng

Trước khi tìm hiểu về các phương pháp chọn và tạo giống cây trồng, chúng ta cần hiểu một số khái niệm cơ bản:

• Tạo giống cây trồng: là cách hình thành giống mới từ những nguồn vật liệu đã có thông qua việc thay đổi vật chất di truyền trong tế bào.

• Chọn giống cây trồng: là quá trình lựa chọn và tuyển lựa những cây trồng đã có hoặc mới tạo ra để đem lại lợi ích cho con người.

• Vật liệu khởi đầu: là những cây dại hoặc cây trồng được sử dụng để tạo ra giống mới bằng các phương pháp chọn tạo giống thích hợp.

• Giống gốc: là giống ban đầu trước khi được chọn lọc.

• Giống đối chứng: là giống cùng loài được trồng phổ biến tại địa phương.

• Giống ưu thế lai: là giống biểu hiện tính trạng vượt trội của con lai F1 so với bố mẹ chúng.

Một số phương pháp chọn giống cây trồng

2.1. Phương pháp chọn lọc hỗn hợp

Phương pháp này tiến hành như sau:

• Vụ I: Chọn những cá thể mang các tính trạng đúng theo yêu cầu từ ruộng giống gốc.
• Vụ II, III: Trộn hạt của tất cả cá thể đã chọn ở vụ I để gieo trồng và so sánh với các giống đối chứng và giống gốc.

Giống chọn lọc phải có tiêu chí vượt trội so với giống gốc và giống đối chứng. Phương pháp này nhanh chóng đạt được mục tiêu chọn giống, nhưng không tạo ra nhiều sự khác biệt so với giống gốc. Thường áp dụng cho cây nhân giống vô tính, cây tự thụ phấn và cây giao phấn.

2.2. Phương pháp chọn lọc cá thể

Phương pháp này tiến hành như sau:

• Vụ I: Chọn và để riêng những cá thể mang các tính trạng đúng theo yêu cầu từ ruộng giống gốc.
• Vụ II trở đi: Gieo trồng riêng rẽ cá thể đã chọn ở vụ I và tiếp tục chọn đến khi đạt mục tiêu chọn giống.

Giống chọn lọc phải có tiêu chí vượt trội so với giống gốc và giống đối chứng. Phương pháp này tạo ra sự khác biệt rõ theo mục tiêu chọn giống, nhưng tốn nhiều thời gian và diện tích đất. Thường áp dụng cho cây tự thụ phấn và cây nhân giống vô tính.

2.3. Ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn giống cây trồng

Công nghệ nuôi cấy mô tế bào được sử dụng để chọn giống cây trồng sạch bệnh. Phương pháp này rút ngắn thời gian chọn được giống cây trồng sạch bệnh. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi chi phí cao. Thường được áp dụng trên các loại cây nhân giống vô tính như khoai tây, dâu tây, cam, quýt, chuối và nhiều loại cây khác.

Một số phương pháp tạo giống cây trồng

3.1. Tạo giống bằng phương pháp lai hữu tính

Lai hữu tính là sự giao phối giữa hai hay nhiều dạng bố mẹ khác nhau nhằm tạo ra các con lai mang nhiều tính trạng tốt của bố mẹ. Trong lai hữu tính, con lai F1 có tính trạng vượt trội hơn bố mẹ được gọi là ưu thế lai. Phương pháp này dễ thực hiện, có đặc tính di truyền ổn định và có thể tạo ra nhiều giống cây trồng năng suất cao.

3.2. Tạo giống cây trồng bằng phương pháp đột biến gen

Phương pháp này sử dụng tác nhân như tia phóng xạ, chất hoá học để làm thay đổi cấu trúc hoá học của DNA trong tế bào của cây. Điều này dẫn đến đột biến gen, tạo ra giống gen mang các tính trạng đột biến có tính bền vững và có thể di truyền cho các đời sau. Tuy phương pháp này tạo ra nhiều nguồn biến dị, nhưng tỉ lệ biến dị có lợi thấp.

3.3. Tạo giống cây trồng bằng phương pháp đa bội thể

Phương pháp này áp dụng cho loại cây trồng có số lượng nhiễm sắc thể tăng theo bội số nguyên lần của bộ nhiễm sắc thể đơn bội. Các tác nhân như thay đổi nhiệt độ đột ngột và tác động của hoá chất được sử dụng để tạo nên đa bội thể. Phương pháp này có thể tạo ra giống cây trồng có năng suất cao, sức sống cao và khả năng chống chịu cao với điều kiện bất lợi.

3.4. Tạo giống cây trồng bằng phương pháp chuyển gen

Phương pháp này sử dụng kĩ thuật kết hợp một gen hay một số gen của loài này vào gen của loài khác bằng cách chuyển gen DNA tái tổ hợp vào công cụ chuyển gen và đưa vào tế bào cây. Tuy phương pháp này nhanh chóng đạt được mục đích chọn giống, nhưng yêu cầu kỹ thuật cao và thiết bị phức tạp.

Từ những phương pháp chọn và tạo giống cây trồng trên, chúng ta có thể thấy rằng việc lựa chọn và tạo giống cây trồng là công việc cần sự am hiểu chuyên sâu về di truyền học và có sự kết hợp giữa công nghệ sinh học và kỹ thuật truyền thống.